Coaching opiera się na prostym założeniu: każdy człowiek posiada ogromny potencjał i aby się rozwijać musi go w sobie odnaleźć, dobrze poznać, zrozumieć oraz odpowiednio ukierunkować. W tym właśnie pomaga coach. Celem procesu coachingowego jest osiągnięcie wyznaczonych celów i podniesienie efektywności działania osoby lub grupy. Odbywa się to poprzez autodiagnozę, analizę siebie, wyznaczenie celów, a następnie ich stopniową realizację. Z pomocy coacha można korzystać w przypadku problemów i przełomowych momentów w życiu osobistym, ale obecnie da się zaobserwować przede wszystkim ogromny rozwój jego możliwości i zastosowań w biznesie. Korzystają z nich poszczególni pracownicy każdego szczebla, a także całe firmy. Największy potencjał leży jednak w szeroko pojętym coachingu menedżerskim oraz formach przeznaczonych dla kadry zarządzającej wyższego szczebla. To właśnie wśród tych osób dostrzega się największe zapotrzebowanie na nowe dziedziny osobistego rozwoju kariery.
Coaching nie jedno ma imię
Istnieje wiele szkół i modeli coachingu. Opierają się one na tym samym założeniu ogólnym, różnice tkwią natomiast w metodach, środkach i narzędziach, jakie wykorzystuje coach. Poszczególne modele kładą nacisk na inny element pracy coacha.
Największy i najstarszy model to Co-Active Coaching wypracowany przez The Coaches Training Institute (CTI) – pierwszą międzynarodową organizację zrzeszającą i przygotowującą do pracy profesjonalnych coachów. Jego podstawą jest charakterystyczna forma sojuszu między coachem, a klientem. Na początku sesji określane są cele współpracy, wzajemne relacje między obiema stronami oraz obowiązujące podczas całego procesu zasady, oparte na pełnym zaufaniu i całkowitej poufności.
Inne popularne modele coachingu to np. Coaching Achieve i Coaching GROW.
Coaching Achieve opiera się na siedmiu etapach:
- Ocenie aktualnej sytuacji.
- Wykreowaniu rozwiązań metodą burzy mózgów.
- Sprecyzowaniu celu.
- Zainicjowaniu rozwiązania.
- Przekształcaniu rozwiązania w miarę wprowadzania go w życie.
- Zaprojektowaniu działania.
- Zmotywowaniu klienta.
Coaching GROW w scenariuszu sesji wykorzystuje tylko cztery etapy:
- Goal (cel),
- Current Realisty (ocena stanu rzeczywistego),
- Options (możliwości)
- Will (wola).
Strukturę tego modelu obrazuje przykład dalekiej podróży. Kluczową sprawę stanowi poszukiwanie odpowiedzi na pytania: „Jaki jest cel podróży?”, „W jakim punkcie znajduje się klient?”, „Jakie są możliwe trasy, prowadzące do celu?” oraz „Która z nich jest najlepsza?”.
Obecnie pojawiają się również nietypowe eksperymenty w dziedzinie coachingu, takie jak NLP Coaching. Stanowi on połączenie metod coachingowych z wykorzystaniem Neurolingwistycznego Programowania. Inny przykład to metoda Time Line Therapy, polegająca na uwalnianiu się od ograniczeń przeszłości i teraźniejszości w celu budowania powodzenia w przyszłości. Na rynek zaczynają wchodzić innowacyjne i kontrowersyjne oferty, takie jak modele coachingu opierające się na pracy ze świadomością, podświadomością oraz nadświadomością klienta, wspomaganie się hipnozą, psychologią głębi, metodologią poziomów wartości Gravesa czy też teoriami Junga. Nie mają one jednak wielkiego związku z pierwotnymi założeniami coachingu, a czasami nawet im przeczą.
Business coaching lub Carter Coaching
To najbardziej ogólna forma coachingu skupiającego się na sferze zawodowej. Może z niej korzystać właściwie każdy, od absolwentów szkół i osób borykających się z problemem bezrobocia – wówczas coach przyjmuje rolę doradcy zawodowego, stosującego bardziej innowacyjne i skuteczniejsze metody niż tradycyjny przedstawiciel tego zawodu. Ich największym atutem jest maksymalne skupienie na kliencie i indywidualne podejście do niego. Dzięki temu coaching zdecydowanie przewyższa szkolenia grupowe w formie warsztatów, do niedawna najpopularniejsze w dziedzinie doradztwa zawodowego. Coach może również pomóc w rozwiązaniu kłopotów z nieumiejętną autoprezentacją lub wybrać właściwą strategię autopromocji.
Business Coaching to także szansa dla wszystkich osób poszukujących nowej, lepszej pracy, zdecydowanych na poważne zmiany w swoim życiu zawodowym, starających się o awans, zastanawiających nad przekwalifikowaniem lub rozpoczęciem dalszej edukacji. Z usług coacha mogą korzystać pracownicy każdego szczebla, przedstawiciele dowolnej branży i profesji, którzy z jakiegokolwiek powodu nie są zadowoleni ze swojego życia zawodowego. Business Coaching może również być połączony z wdrażaniem zmian w życiu osobistym. Wówczas jest to tzw. Life Coaching, skupiający się na wszystkich sferach działalności klienta, zdecydowanego na całkowitą odmianę własnej sytuacji tak w pracy, jak i np. w związku, rodzinie, relacjach międzyludzkich itp.
Executive Coaching
To już bardziej sprecyzowana i wyspecjalizowana forma – coaching kadry zarządzającej. Stanowi obecnie najbardziej popularną gałąź coachingu związanego ze sferą biznesu. Jest przeznaczona dla osób zajmujących się bezpośrednio zarządzaniem zasobami ludzkimi. Jej zadanie polega na zbadaniu strategii menedżera, a następnie ukierunkowaniu jego działań w taki sposób, by były jeszcze bardziej efektywne i skuteczne. Coach stosuje w tym przypadku różne metody, jednak najczęściej poddaje swoich klientów testom kompetencyjnym, a następnie zaprasza ich na indywidualne rozmowy, które stanowią podstawę sesji Executive Coachingu.
Tak, jak w przypadku pozostałych typów coachingu, to klient decyduje o tym, w jakim kierunku chce się rozwijać, definiuje swoje potrzeby samodzielnie, coach natomiast może jedynie podsunąć mu pomysły i propozycje. Zadaniem szkoleniowca jest także pomoc w zrozumieniu, które cechy osobowości, temperamentu oraz zdolności emocjonalne, psychiczne i poznawcze menedżera mają szansę wpłynąć pozytywnie na jego relacje z pracownikami.
Dobry menedżer to także osoba, która inspiruje podwładnych do efektywnego działania. W tym celu sam musi reprezentować określony sposób bycia i myślenia, odznaczać się charyzmą oraz wysoko rozwiniętymi umiejętnościami przywódczymi. Także te zalety mogą w nim pobudzić, i we właściwy sposób ukierunkować, sesje coachingowe. Zadaniem menedżera jest również budowanie ścieżki kariery każdego z jego podwładnych. Podczas pracy z coachem można nauczyć się dobierać ją indywidualnie dla każdego z pracowników w taki sposób, by jak najlepiej przysłużyli się firmie jako całości.
Executive Coaching skierowany jest również do całej kadry zarządzającej, także wyższego szczebla. Mogą z niego z powodzeniem korzystać dyrektorzy i prezesi firm. Stanowi doskonałe rozwiązanie dla osób piastujących wysokie stanowiska, którym brakuje motywacji do pracy, nie radzą sobie w sytuacjach kryzysowych, mają kłopoty z konfliktowymi i problematycznymi pracownikami, zmagają się z chorobliwym perfekcjonizmem lub przytłaczającym ciężarem odpowiedzialności. Coach może pomóc także w nauce efektywnego zarządzania czasem lub skutecznego odpoczynku.
Strategic Business Coaching
Coaching polega na indywidualnej pracy z klientem. Nie istnieje jednak zasada mówiąca, że jednostką musi być człowiek, a nie firma. Istnieją więc także formy coachingu, skupiające się na przedsiębiorstwie jako spójnej całości. Jedną z nich jest Strategic Business Coaching. Programy tego typu pomagają we wdrażaniu do przedsiębiorstw tzw. kultury coachingowej. Ma ona na celu podniesienie skuteczności strategii rozwoju firmy, a tym samym umocnienie jej pozycji na rynku.
Tutaj kluczowym problemem, na którym skupia się coach i jego klient, jest nauka praktycznej umiejętności przewidywania dynamicznej sytuacji na rynku oraz reagowania na zachodzące w niej zmiany. Projekt jest skierowany bezpośrednio do kadry zarządzającej najwyższego szczebla i polega na dokładnemu przyjrzeniu się i dokonaniu oceny dotychczasowej organizacji pracy całego przedsiębiorstwa, zdefiniowaniu możliwości służących poprawie sytuacji, a następnie wspólnej pracy nad wprowadzaniem zmian. Osoby odpowiedzialne za firmę jako całość organizacyjną mają szansę wspólnie z coachami prześledzić dotychczasowy sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa i efekty, jaki przynosił. Następnym etapem jest refleksja nad sytuacją firmy i podjęcie decyzji o zmianach na poszczególnych obszarach działalności. Kolejny krok to realna ocena szans na osiągnięcie zamierzonych celów krótko i długoterminowych.
Strategic Business Coaching najczęściej łączy w sobie kilka metod:
- wstępne szkolenie kadry zarządzającej,
- uczestnictwo coacha w spotkaniach strategicznych firmy,
- prowadzenie sesji coachingowych w trakcie dokonujących się zmian,
- identyfikację barier w planowaniu i podejmowaniu działań,
- określanie sposobów realizacji powziętych zamierzeń.
Leadership coaching
Stosunkowo nowym, i jeszcze mało powszechnym w Polsce, projektem jest także Leadership Coaching, czyli typ coachingu adresowanego do firmy jako całości, ale skupiającego się na każdym pracowniku z osobna. Indywidualna praca ze wszystkimi osobami zatrudnionymi w przedsiębiorstwie ma na celu poprawę skuteczności współpracy wewnątrz firmy, a tym samym osiąganie coraz ambitniejszych celów przez dobrze zorganizowany całokształt działalności. Program jest zazwyczaj podzielony na dwa etapy. Pierwszy to coaching grupowy, w którym jako jednostka traktowana jest grupa pracowników o podobnych kompetencjach i obowiązkach lub współpracujący ze sobą zespół. Następnie przechodzi się do sesji personalnych, aby odkryć problemy każdego członka grupy i pracować nad nimi dla wspólnego dobra. Taka forma posiada dodatkowe zalety: stanowi motywację dla wszystkich osób zatrudnionych w firmie i podnosi ich zaangażowanie w pracę. Dzięki indywidualnemu podejściu buduje w pracownikach poczucie, że są potrzebni i doceniani. Nie mają wrażenia bezosobowego podejścia do nich ze strony kadry. Leadership Coaching to również ogromna szansa dla osób nieśmiałych, w których ta właśnie cecha jest powodem zahamowania kreatywności. Coach pomaga im się otworzyć i chętniej dzielić własnymi śmiałymi pomysłami oraz wizjami.
Coaching w praktyce
Na czym dokładnie polega praca z coachem? Niezależnie od wybranego modelu i formy coachingu oraz problemu, na którym będzie się skupiał proces, składa się ona zwykle z kilku etapów. Pierwszym jest spotkanie wstępne. Służy ono określeniu oczekiwań klienta i ustaleniu zasad współpracy. Kolejnym krokiem (zazwyczaj rozpoczyna się go dopiero podczas drugiego spotkania) jest precyzyjne określenie celu. Następnie przychodzi czas na właściwy proces coachingowy. Jest on najdłuższy i zwykle do jego realizacji potrzeba większej ilości spotkań. Na tym etapie coach wraz z klientem zajmuje się wszystkimi ważnymi zagadnieniami, prowadzącymi do osiągnięcia celu. Pomiędzy sesjami otrzymuje się zadania do samodzielnego wykonania, „prace domowe”. Proces coachingowy kończy się podsumowaniem dotychczasowych działań i odpowiedzią na pytanie: „Czy cel został osiągnięty?”. Jeżeli nie jest ona twierdząca, należy poszukać powodu takiego stanu i wrócić do poprzednich etapów. Powinno się też pamiętać, że w dowolnym punkcie tego procesu cel może ulec zmianie.
Sesje odbywają się regularnie, zwykle są to dwa spotkania w miesiącu lub jedno w tygodniu. Ich ilość jest zależna od indywidualnych potrzeb klienta, jednak jako standard przyjmuje się od sześciu do dziesięciu sesji, trwających od godziny do półtorej.
Niezależnie od tego, jaki model i formę coachingu się wybiera, warto pamiętać o jednej podstawowej zasadzie. Coaching to przede wszystkim wskazywanie klientowi rozwiązań, które tkwią w nim samym, pomoc w odnalezieniu i zauważeniu ich. Coach nie daje nikomu gotowych rozwiązań, nie przyjmuje funkcji terapeuty ani mentora i nie wpaja ogólnych zasad postępowania. Towarzyszy jedynie w odkrywaniu i realizacji samodzielnie wyznaczonych przez klienta celów. Tak naprawdę jest jedynie przewodnikiem w spotkaniu z samym sobą. Ta forma rozwoju może okazać się niezastąpiona dla wielu ludzi biznesu i całych przedsiębiorstw, gdyż tym o czym często zapominają osoby piastujące wysokie i odpowiedzialne stanowiska, jest szukanie rozwiązań właśnie w sobie.
Paulina Szymborska-Karcz
